عکس های رصد‌خانه پژوهشسرای ناحیه ۲ سنندج

رصد خانه از دیرباز مرجع تصمیم گیری فیزیک در آسمان بوده است. دکارت معتقد بود که فیزیک آسمان ها مثل فیزیک زمین است. امروزه تکنولوژی های بسیار پیشرفته ای در رصدخانه های محلی به کار گرفته می شود تا بتوان با عکسبرداری تخصصی از جرم های فضایی ، پژوهش های فراوانی بر روی آنها انجام داد. به عنوان نمونه می توان به رصد خانه پژوهشسرای ناحیه 2 سنندج کردستان ایران اشاره کرد. در زیر با برخی از این رصد ها آشنا می شویم.

خوشه ستاره‌ای کروی M13
حاصل ۲۰ ثانیه‌نوردهی تک فریم با
ISO 3200
دوربین نیکون بر روی تلسکوپ ۱۴ اینچی سلسترون اشمیت کاسگرین رصد‌خانه پژوهشسرای ناحیه ۲ سنندج

این خوشه یکی از برجسته‌ترین خوشه‌های ستاره‌ای در صورت فلکی هرکول است. در زیر اطلاعاتی درباره M13 آورده شده است:

خوشه ستاره‌ای M13
نام دیگر: خوشه هرکول (Hercules Cluster)
نوع: خوشه ستاره‌ای کروی
موقعیت: در صورت فلکی هرکول
فاصله از زمین: حدود ۲۲۰۰۰ سال نوری
سن: تقریباً ۱۳ میلیارد سال
تعداد ستاره‌ها: حدود ۳۰۰,۰۰۰ ستاره
ویژگی‌ها
ظاهر: M13 به عنوان یک نقطه نورانی در آسمان قابل مشاهده است و با تلسکوپ‌ها به صورت یک خوشه ستاره‌ای متراکم دیده می‌شود.
مطالعات: این خوشه به دلیل سن بالا و تعداد زیاد ستاره‌هایش، موضوعی جذاب برای اخترشناسان است و مطالعات زیادی بر روی آن انجام شده است.
در زیر نمونه تصویر ناسا هم آورده شده است.

در ادامه با نمونه تصاویر رصدخانه سنندج آشنا می شویم…

سحابی حلقه M57
حاصل سی ثانیه نوردهی تک فریم با
ISO 1600
دوربین نیکون بر روی تلسکوپ ۱۴ اینچی   سلسترون  اشمیت کاسگرین رصد‌خانه پژوهشسرای ناحیه ۲ سنندج

M57، که به نام “سحابی حلقه‌ای” (Ring Nebula) نیز شناخته می‌شود، یکی از سحابی‌های معروف در آسمان است. در زیر اطلاعاتی درباره M57 آورده شده است:

سحابی M57
نام دیگر: سحابی حلقه‌ای (Ring Nebula)
نوع: سحابی سیاره‌ای
موقعیت: در صورت فلکی قنطورس (Lyra)
فاصله از زمین: حدود ۲,۳۰۰ سال نوری
سن: تقریباً ۵,۰۰۰ سال
ابعاد: قطر سحابی حدود ۱.۴ سال نوری است.
ویژگی‌ها
ظاهر: M57 به شکل یک حلقه یا دیسک در آسمان دیده می‌شود و به دلیل وجود گازهای داغ و درخشان، ظاهری زیبا و رنگارنگ دارد.
منشاء: این سحابی نتیجه مرگ یک ستاره شبیه به خورشید است که در مراحل پایانی زندگی خود، لایه‌های بیرونی‌اش را به فضا پرتاب کرده است.
مطالعات: M57 به عنوان یک نمونه ایده‌آل برای مطالعه سحابی‌های سیاره‌ای و فرآیندهای مرگ ستاره‌ها شناخته می‌شود.
مشاهده
تلسکوپ: این سحابی با تلسکوپ‌های کوچک نیز قابل مشاهده است و معمولاً به عنوان یک هدف محبوب برای نجوم‌دوستان محسوب می‌شود.
تلسکوپ فضایی هابل ناسا، واضح‌ترین تصویر از مشهورترین سحابی سیاره‌ای تاکنون را ثبت کرده است: سحابی حلقه (M57). در این تصویر که در اکتبر ۱۹۹۸ گرفته شده، این تلسکوپ به درون بشکه‌ای از گاز که هزاران سال پیش توسط یک ستاره در حال مرگ به بیرون پرتاب شده، نگاه کرده است. این عکس، توده‌های تاریک و کشیده‌ای از مواد را نشان می‌دهد که در لبه سحابی در گاز قرار گرفته‌اند؛ ستاره مرکزی در حال مرگ در هاله آبی رنگی از گاز داغ شناور است. قطر این سحابی حدود یک سال نوری است و در فاصله حدود ۲۰۰۰ سال نوری از زمین در جهت صورت فلکی شلیاق قرار دارد.

رنگ‌ها تقریباً رنگ‌های واقعی هستند. تصویر رنگی از سه عکس سیاه و سفید گرفته شده از طریق فیلترهای رنگی مختلف با دوربین سیاره‌ای میدان دید باز شماره ۲ تلسکوپ هابل مونتاژ شده است. آبی، انتشار هلیوم بسیار داغ را که عمدتاً نزدیک به ستاره مرکزی داغ قرار دارد، جدا می‌کند. سبز نشان دهنده اکسیژن یونیزه شده است که دورتر از ستاره قرار دارد. قرمز نیتروژن یونیزه شده را نشان می‌دهد که از سردترین گاز، که در دورترین فاصله از ستاره قرار دارد، ساطع می‌شود. درجه‌بندی رنگ‌ها نشان می‌دهد که چگونه گاز به دلیل غوطه‌ور شدن در تابش فرابنفش از ستاره مرکزی باقیمانده، که دمای سطح آن ۲۱۶۰۰۰ درجه فارنهایت (۱۲۰۰۰۰ درجه سانتیگراد) است، می‌درخشد.

می توان به همین صورت سومین عکس رصدخانه سنندج را بررسی کنیم…

کهکشان M82

حاصل  سی ثانیه نوردهی تک فریم با
High ISO
دوربین نیکون بر روی تلسکوپ ۱۴ اینچی   سلسترون  اشمیت کاسگرین رصد‌خانه پژوهشسرای ناحیه ۲ سنندج

M82، که به نام “کهکشان سیگار” (Cigar Galaxy) نیز شناخته می‌شود، یکی از کهکشان‌های معروف در آسمان است. در زیر اطلاعاتی درباره M82 آورده شده است:

کهکشان M82
نام دیگر: کهکشان سیگار (Cigar Galaxy)
نوع: کهکشان نامنظم
موقعیت: در صورت فلکی شیر (Ursa Major)
فاصله از زمین: حدود ۱۲ میلیون سال نوری
ابعاد: حدود ۱۱۱,۰۰۰ سال نوری در قطر
ویژگی‌ها
ظاهر: M82 به شکل استوانه‌ای و کشیده به نظر می‌رسد و به دلیل شکل خاصش به نام کهکشان سیگار شناخته می‌شود.
فعالیت ستاره‌زایی: این کهکشان دارای فعالیت ستاره‌زایی بالایی است و تعداد زیادی ستاره جدید در آن شکل می‌گیرد.
تداخل گرانشی: M82 به دلیل نزدیکی به کهکشان M81، تحت تأثیر گرانش آن قرار دارد و این تعامل باعث شکل خاص و فعالیت‌های ستاره‌زایی در M82 شده است.
مشاهده
تلسکوپ: M82 با تلسکوپ‌های کوچک نیز قابل مشاهده است و معمولاً به عنوان یک هدف محبوب برای نجوم‌دوستان محسوب می‌شود.
متولد شده، گاز اطراف را شکافته و باد کهکشانی حاصل، گاز کافی را فشرده می‌کند تا میلیون‌ها ستاره دیگر بسازد. سرعت بالای تشکیل ستاره در این کهکشان در نهایت خود محدودکننده خواهد بود. وقتی تشکیل ستاره بیش از حد شدید شود، مواد مورد نیاز برای ساخت ستارگان بیشتر را مصرف یا نابود می‌کند. سپس انفجار ستاره‌ای، احتمالاً در عرض چند ده میلیون سال، فروکش خواهد کرد.

M82 به همراه همسایه‌اش M81، توسط ستاره‌شناس آلمانی، یوهان الرت بوده، در سال ۱۷۷۴ کشف شد. M82 که در فاصله ۱۲ میلیون سال نوری از زمین در صورت فلکی خرس بزرگ واقع شده است، دارای قدر ظاهری ۸.۴ است و بهترین زمان رصد آن در ماه آوریل است. اگرچه به صورت یک لکه نور با دوربین دوچشمی در همان میدان دید M81 قابل مشاهده است، اما برای تفکیک هسته کهکشان به تلسکوپ‌های بزرگتری نیاز است.

این تصویر خیره‌کننده‌ی هابل از M82 با استفاده از مشاهدات در طول موج‌های مختلف گردآوری شده است. رنگ قرمز در تصویر نشان‌دهنده‌ی هیدروژن و نور مادون قرمز است که نشان‌دهنده‌ی فعالیت ستاره‌فشانی است. رنگ آبی و زرد مایل به سبز نشان‌دهنده‌ی طول موج‌های مرئی نور هستند.

در زیر معانی علمی کلمات “کهکشان“، “سحابی” و “خوشه” آورده شده است:

۱. کهکشان چیست؟
کهکشان یک ساختار بزرگ و گرانشی است که شامل میلیاردها ستاره، سیاره، گاز، غبار و ماده تاریک می‌باشد. کهکشان‌ها به صورت گروه‌های بزرگ یا خوشه‌های کهکشانی سازماندهی می‌شوند و انواع مختلفی دارند، از جمله کهکشان‌های مارپیچی (مانند کهکشان راه شیری)، کهکشان‌های بیضوی و کهکشان‌های نامنظم. کهکشان‌ها معمولاً با یک مرکز متراکم از ستاره‌ها و یک دیسک یا هاله‌ای از ستاره‌ها و گازها احاطه می‌شوند.

۲. سحابی چیست؟
سحابی یک ابر بزرگ از گاز و غبار در فضا است که می‌تواند به عنوان محل تولد ستاره‌ها یا بقایای ستاره‌های مرده عمل کند. سحابی‌ها می‌توانند به دو نوع اصلی تقسیم شوند:

سحابی‌های مولد ستاره: که در آن‌ها فرآیند تشکیل ستاره‌ها در حال انجام است.
سحابی‌های سیاره‌ای: که بقایای ستاره‌های مشابه خورشید هستند که در مراحل پایانی زندگی خود لایه‌های بیرونی خود را به فضا پرتاب کرده‌اند.
۳. خوشه چیست؟
خوشه به گروهی از ستاره‌ها یا کهکشان‌ها اطلاق می‌شود که به دلیل گرانش متقابل، به یکدیگر متصل شده‌اند. خوشه‌های ستاره‌ای می‌توانند شامل صدها تا هزاران ستاره باشند و به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند:

خوشه‌های باز: که معمولاً شامل ستاره‌های جوان و پراکنده هستند.
خوشه‌های کروی: که متشکل از ستاره‌های قدیمی‌تر و متراکم‌تر هستند.
خوشه‌های کهکشانی نیز به گروه‌های بزرگ‌تری از کهکشان‌ها اشاره دارند که به دلیل گرانش به یکدیگر متصل شده‌اند و می‌توانند شامل صدها کهکشان باشند.

از زحمات تیم متخصصین نجوم پزوهشسرای ناحیه 2 سنندج بابت این تصاویر سپاسگزاریم.